Nowo Wydany Kancjonał Pruski. Kancjonał Mazurski.

Co było wcześniej? Postylle. 

Podczas wizytacji w 1279 roku zanotowano, iż w Kobułtach i Trelkowie koło Szczytna były polskie druki Postylly. Zanotowano również polski kancjonał i psałterz w Pasymiu. W późniejszych latach zbiory w języku polskim tylko się powiększały. Podkreślając opis ilościowo, można ująć to tak, w 1600 roku szkół było niemalże tyle, co parafii. Po co? By każdy mógł czytać ewangelię w domu.

KANCJONAŁ PRUSKI. Kancjonał Mazurski (-potoczna nazwa)- Z łaciny cantionale oznacza śpiewnik, z tą różnicą, iż ów kancjonał pruski w języku polskim nie opatrzono zapisem nutowym.

Jak do tego doszło? Zapomniałam w natłoku zajęć, czy co? Może byłam chora? Hmy, chora jestem cały czas, a to z tęsknoty za jednym tudzież za drugim... Rzecz się zadziała całkiem niedawno. Zapytana, czy myślałam o kancjonale mazurskim, odpowiedziałam bez wahania, tak. Jednak temat się zagmatwał. Kancjonałów jest bowiem kilka odmian. Mnie najbardziej absorbuje pruski, czy może kancjonał pruski nowe wydanie. Najbardziej druki pochodzące  sprzed 1900 roku i jeszcze dawniej. A zatem co to jest ten kancjonał i czemu tudzież komu służył. Pobożna książka dawana przy narodzeniu każdemu ewangelikowi i wkładana do trumny po śmierci. 

Podobnie „Kaneyonal. To jest Księgi Psalmów, Hymnów y Pieśni Duchownych... za zgodą wszystkich Zborów Ewangelickich Koronnych... Przedrukowane w Gdańsku" 1646 r. nie stanowił produkcji literackiej lokalnej.
Jednak nie zawsze tak było i dzięki odejściu od owego przekonania możemy dziś spotkać go w różnych miejscach. Zbiór pieśni i modlitw na każdy dzień i każde święto w roku. To tak pokrótce. Najistotniejszy kancjonał pruski wydawany w języku polskim z Prus Wschodnich, wydano w Królewcu w 1741 roku w drukarni Jana Hartunga. Jego historia związana jest z księdzem Jerzym Wasiańskim urodzonym w Lesznie pod Dąbrownem. Postaci wzorującej się na kancjonale niemieckim wg. Rogali. Kancjonał na wstępie ma najważniejszą informację, mianowicie przywilej na druk w języku polskim dla drukarni Jana Hartunga z Królewca. Ów dokument wydał Wilhelm Friedrich (1866- 1740) w dniu 17 maja 1738 roku. Jak prezentowała się historia polskich "modlitewników"? Oto krótki rys. 
Biblia Martina Lutra pierwsza wydana w języku polskim.

Kościół luterański dbał, o to by jego wyznawcy mieli cały czas styczność z religią. Stąd też idea druku dla każdego  oczywiście w jego języku. W późniejszym czasie oczywiście druku Kancjonału Pruskiego Nowe Wydanie. Jednak to było później, a od czego się zaczęło? Należy zaznaczyć, iż pierwszy katechizm Lutra w języku polskim wydano w Niemczech w 1530 roku. W Prusach jako pierwszy pozwolenie, a zarazem wyłączność na druk w języku polskim dostał tylko Jan Seklucjan. Drukował w Królewcu postylle, różne nabożne księgi, lecz najważniejszy był pierwszy polski kancjonał. Później przyszedł czas na konkurujący z nim Ełk i drukarnie Jana Sandeckiego- Małeckiego. Ten przesłał nowy testament księciu Albrechtowi, jednak pozwolenia na polski druk nie otrzymał. Drukarnię przejął jego syn Hieronim i miał ją zaledwie siedem lat. Wydał w niej dwa katechizmy Lutra oraz „Postyllę domową, to jest Kazanie na ewangelie niedzielne i przedniejsze święta”. Historia dla drukarni pruskich nie była łaskawa i przyszedł kres zarówno tej w Ełku, jak i w Królewcu. W XVII wieku nabożne księgi drukowano w Toruniu, Gdańsku i Elblągu. Pierwszą bardzo ważną dla Mazurów książką był kancjonał. Ten, o którym zwykle rozpisują się wszyscy. Taki powstał w 1732 roku, a opracował go Samuel Tschepius „Doskonały kancjonał Prusko- Królewski”, lecz nie zyskał uznania wśród Mazurów. Kolejnym był przekład pastora Jerzego Wasiańskiego (1692-1741) i wydano go w Królewcu w drukarni Hartunga jako ”Nowo wydany kancjonał pruski”. Zawierał pieśni i psalmy tłumaczenia Jana Kochanowskiego oraz utwory Mikołaja Reja. 

„Doczekał się aż 160 wydań… Osiem pokoleń Mazurów uczyło się czytać i modlić na kancjonale Wasiańskiego”*

*Źródło informacji- "Korespondencje-wymowa druków mazurskich." przegląd zachodni 
*Cytat i źródło- Stanisław Archemczyk „Historia Warmii i Mazur tom I- Pradzieje- Olsztyn 2018 r.
*Materiał źródłowy "ZNAD PISY" wydawnictwo poświęcone ziemi piskiej nr 6, wydany w 1997 roku. Rozdz. "KANCJONAŁ MAZURSKI I JEGO ROLA W KSZTAŁTOWANIU POLSKIEJ ŚWIADOMOŚCI JĘZYKOWEJ WŚRÓD MAZURÓW W XIX WIEKU" Marek Truszkowski.

Nowy przydatek dołączono dopiero w 1899 roku. Zdjęcie pochodzi z zeszytu "Znad Pisy" nr.6, 1997 r.

Fragment przedruku przywileju wydanego w dniu 17 maja 1738 roku, zezwalającego na druk kancjonału w języku polskim.